PRODEX INDEX

U cilju objektivnog praćenja globalnih cenovnih kretanja na tržištu agrara, za razliku od dosadašnje prakse da se prate cenovna kretanja pojedinih ratarskih kultura,

Menadžment „Produktne berze“ je, na osnovu dosadašnjeg iskustva u organizovanju robno-berzanske trgovine, kao i na osnovu iscrpne baze podataka, pristupio definisanju jedinstvenog pokazatelja, koji bi u dužem vremenskom periodu pratio opšti cenovni trend na tržištu primarnih poljoprivrednih proizvoda.

Potrebno je znači bilo izdefinisati, formirati i metodološki razraditi jedan jedinstveni cenovni indeks, koji bi omogućio ovakve ambicije.

Treba odmah u startu napomenuti da indeks o kome će biti reči nema puno veze sa indeksima na organizovanim tržištima efekata.

Na takvim tržištima kretanja indexa, odnosno indexne promene ukazuju na trend razvoja ovog tržišta i stepen razvijenosti privrede. Index koji je „Produktna berza“ definisala pre pokazuje promene vrednosne korpe najznačajnijih ratarskih kultura, ukazujući na opšte poskupljenje ili pak pojeftinjenje primarnih poljoprivrednih proizvoda.

U izboru artikala koji bi trebali da su zastupljeni u pomenutoj korpi (indeksu), pošli smo od nekoliko preduslova:
-obim proizvodnje pojedinih ratarskih kultura u Srbiji i njihovo vrednosno učešće u strukturi ukupne vrednosti ratarske proizvodnje;
-stepen tržišnosti pojedinih proizvoda;
-frekventnost trgovine pojedinim kulturama na „Produktnoj berzi“ tokom godine;
-mogućnost supstitucije pojedinih primarnih kultura njihovim višim stupnjevima prerade.

Na osnovu izvršenih analiza, zaključeno je da se u index mogu svrstati sledeće artikle:
-pšenica, JUS kvaliteta, rinfuz, bez primene obračuna;
-kukuruz u zrnu, JUS kvaliteta (prirodno i veštački sušen), rinfuz;
-ječam (stočni), JUS kvaliteta, rinfuz;
-suncokretova sačma sa min, 33% proteina, rinfuz;
-sojina sačma sa min. 44% proteina, rinfuz.

U razmatranje cena pomenutih proizvoda uzeti su obzir isključivo sledeći parametri:
-cene su sa PDV-om;
-plaćanje 100% avans;
-paritet isporuke – fco utovareno u vozilo kupca;
-promptna, a ne terminska isporuka (nije uzeta u obzir trgovina na zeleno).

S obzirom da je poljoprivredna proizvodnja a time i strukutura prometa na „Produktnoj berzi“ sezonskog karaktera, usled različitog procentualnog učešća pomenutih artikala od sezone do sezone, ovaj faktor je uzet u obzir prilikom utvrđivanja uticaja pojedinih pomenutih proizvoda u indeksnoj korpi za svaku sezonu.

Za uspešno funkcionisanje robnih berzi neophodno je da što pre usvoji zakon o robnim berzama.

Pored toga za regulisanje materije robnih berzi trajno su važni i primenjivaće se:  Zakon o robnim rezervama, jer su robne rezreve stabilizator ponude i tražnje, a time i produktnih berzi.

Značajan je i Zakon o tržištu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata, Zakon o privrednim društvima, zakon o porezima, Zakon o zadrugama, Zakon o javnim skladištima, Zakon o subencijama u poljoprivredi i drugi značajni zakoni za poslovanje robnih berzi.