Trgovanje je druga funkcija berzi svuda u svetu i ono je „srce“ njene delatnosti. Pravilnije rečeno, pošto berza sama ne sme da trguje na berzi, ona vrši organizaciju trgovanja za članice-ovlašćene posrednike.„ Ubrzana kompjuterizacija bez sumnje revolucionarno utiče na efikasnost i profesionalnost menadžerskoj sloja, čija je uža specijalnost investiranje.
Finansijski menadžer može sesti za računar i ispitati mnoštvo kompanija u svim delovima međunarodnog finansijskog tržišta za vrlo kratko vreme i na bazi toga doneti kvalitetnu odluku.
Najznačajniji dokumenti za trgovinu na berzi su: nalog ponude i nalog tražnje odnosno nalog za kupovinu i nalog za prodaju, berzanski pregled ponude i tražnje i zaključnica, kao specifičan berzanski kupoprodajni ugovor.
U ovom segmentu delatnosti mora se obezbediti prikupljanje naloga ponude i tražnje, uparivanje ponude i tražnje, te zaključivanje poslova i sprovođenje ugovorenih obaveza.
Svaka trgovina u funkcionalnom smislu, mora da ima dve strane - ponudu i tražnju, odnosno prodaju i kupovinu. Berzanski posrednici nekada zastupaju ponudu, nekada tražnju, a nekada igraju za svoj račun.
Inicijalni dokument za otpočinjanje trgovine na berzi je nalog za trgovanje, odnosno nalog za kupovinu i nalog za prodaju.
Osnovni elementi naloga za trgovanje su:
1. Oznaka hartije od vrednosti ili robe (ime ili simbol),
2. Oznaka vrste transakcije (kupi ili prodaj),
3. Oznaka vrste naloga po ceni,
4. Količina hartije od vrednosti ili robe,
5. Oznaka vremenskog trajanja naloga,
6. Datum ispostavljanja naloga,
7. Jedinstvena identifikacija člana berze,
8. Oznaka broja naloga iz kniige naloga člana berze,
9. Identifikacija autentičnog klijenta,
10. Oznaka visine provizije,
11. Oznaka metoda trgovanja,
12. Oznaka tržišta-berzansko ili slobodno,
13. Drugi elementi utvrđeni pravilima berze.
Berzanski nalog je uputstvo koje klijent daje posredniku da mu preko članova berze kupi ili proda, po određenim uslovima, material označen u nalogu.
Vrste berzanskih naloga
Svi nalozi mogu da se klasifikuju prema nekoliko kriterijuma:
Prema vrsti posla razlikuju se:
-nalog za kupovinu berzanskog materijala
-nalog za prodaju berzanskog materijala
U zavisnosti od veličine naloga:
-nalozi putem kojih se vrši trgovina u lotovima
-nalozi putem kojih se vrši pojedinačna trgovina
-zbirni nalog tj. skup naloga jednakih po vrsti transakcije, ceni, vremenu i količini.
Prema tome kako je određena cena po kojoj se može izvršiti nalog:
-nalog po najpovoljnijim uslovima,
-limit nalog (limit order) je ograničeni nalog sa precizno utvrđenom cenom ili sadrži cenu u okviru određene zone fluktuacije.Limit nalog obavezuje brokersku firmu da kupi (ili proda) efekte po ceni koja ne sme biti veća (ili manja) od iznosa koji je naznačio investitor i koja predstavlja tzv. graničnu cenu (limit price).
-stop nalog i stop limitirani nalog (stop order ili stop-loss order) može biti prodajni stop nalog (sell stop order) ili kupovni stop nalog (buy stop order).
Prodajni stop nalog je tržišni nalog koji se aktivira kada se efektom trguje po, ili ispod, unapred utvrđene cene koja se naziva stop cena.
Obrnuto, kupovni stop nalog je tržišni nalog koji se aktivira kada se efektom trguje po, ili iznad stop cene. Stop nalozi se koriste da bi se sačuvao profit ili ograničio gubitak.
U vezi sa vremenom važenja razlikuje se:
-dnevni nalog (prestaje na kraju dana kada je plasiran),
-nedeljni nalog (prestaje na kraju kalendarske nedelje),
-mesečni nalog (prestaje zadnjeg radnog dana u mesecu),
-nalog sa važnošću do određenog dana, najduže 90 dana,
-do opoziva (nalog je valjan dok ga klijent ne opozove).
S obzirom na ovlašćenja koja se daju posredniku razlikuju se:
-diskrecioni nalog,
-alternativni nalog, nalog za promenu ranijeg naloga,
-sve ili ništa – nalog, trenutno,
-stop nalog na otvaranju ili zatvaranju,
-nalog skrivenom ukupnom količinom.
S obzirom na tehniku trgovanja razlikuju se:
-klasični nalog,
-elektronski nalog.
S obzirom na aktuelnost njihovog dejstva nalozi se dele na:
-aktivne,
-neaktivne.
Aktivni su i dalje aktuelni za uključivanje na berzu i njima se može trgovati na berzi, dok je neaktivnim istekao rok trajanja, pa imaju samo istorijsku i statističku vrednost.Svi nalozi se unose u Knjige naloga ponude i tražnje.
Članovima berze je zabranjeno da ispostavljaju naloge za trgovanje na berzi:
1. Kojima se zloupotrebljava tržište radi stvaranja privilegija za bilo kog učesnika u trgovanju, na osnovu privilegovanih informacija,
2. Kojima se vrši bilo kakva manipulacija na tržištu.